در اين سند و در فصل سوم بند يك، اولويت‎هاي علم و فناوري كشور در سه سطح الف، ب، ج تنظيم شدند كه در اين تقسيم‎بندي، علوم و فناوري اولويت «الف» رشته‎هايي هستند كه نيازمند توجه و هدايت و پشتيباني در سطوح كلان مديريتي كشور همچون رئيس‌جمهور است، رشته‎هاي موجود در اولويت‎ «ب» زير نظر معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري مديريت مي‎شوند و رشته‎هاي موجود در اولويت «ج» نيز با پشتيباني مديريت‎هاي مياني و تخصيص غيرمتمركز منابع همچون سازمان‎ها و موسسات مربوط مديريت خواهند شد.نگاهي به رشته‎هاي موجود در اولويت «ج» نشان مي‎دهد علوم مرتبط با اقيانوس و علوم دريايي در اين اولويت قرار دارند.البته بررسي تاريخچه تدوين نقشه جامع علمي كشور نشان مي‎دهد در نسخه‎هاي نخستين اين سند و در سندي كه در اختيار معاونت علمي رياست جمهوري قرار گرفته بود، نسبت به رشته‎هاي مرتبط با درياها و اقيانوس غفلت صورت گرفته بود، اما در نسخه پيشنهادي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري به اين موضوع توجه بيشتري شده.اما متاسفانه هنوز چنانكه بايد به موضوع اقيانوس‎ها و درياها در كشور توجه جدي صورت نمي‎گيرد، اما تلاش‎هاي موسسه ملي اقيانوس‎شناسي و كميته ملي اقيانوس‎شناسي براي قانع كردن مسوولان در شوراي عالي انقلاب فرهنگي نتيجه داد و سرانجام علوم دريايي و اقيانوسي در نقشه جامع علمي كشور گنجانده شد، اما نهايتا در اولويت «ج» قرار گرفت. اقدام شوراي عالي انقلاب فرهنگي در قرار دادن اين رشته از علوم در اولويت «ج» سند نقشه جامع علمي كشور اگر چه اقدام قابل تقديري بود، اما كافي نيست. دلايل زيادي مبني براين‌كه رشته‎هاي مرتبط با علوم و فنون دريايي و اقيانوسي مي‌بايست در اين سند از لحاظ جايگاه ارتقاء يافته و در اولويت «الف» نقشه جامع علمي كشور قرار گيرد، وجود دارد.

الزامات توجه به علوم و فنون دريايي

بر اساس مطالعات مديريت يكپارچه‌سازي سواحل كشور ، جمهوري اسلامي ايران حداقل داراي 5789 كيلومتر ساحل است. مطالعه روي سواحل كشور نيازمند متخصصان حوزه دريا در رشته‎هاي فيزيك دريا، شيمي دريا، زمين‌شناسي دريا، سازه‎هاي دريايي و... است و اين مسأله نشان مي‌دهد بايد به علوم و فنون دريايي و اقيانوسي توجه جدي شود.

تهيه انرژي از امواج درياها و اقيانوس‎ها راهي است كه هم‌اكنون كشورها از آن به عنوان جايگزين سوخت‎هاي فسيلي بهره مي‎گيرند. قدم نهادن در چنين مسيري نيازمند توجه به علوم و فنون دريايي است و كار گسترده و توجه جدي مقامات عاليرتبه كشور را مي‎طلبد

از طرف ديگر با وجود سهم قابل توجه نوار ساحلي در مساحت كلي كشور متاسفانه اطلاعات درباره درياها و اقيانوس‎ها در كتاب‎هاي درسي دبستان و ديگر مقاطع تحصيلي بسيار پايين است و بايد در اين زمينه فكري شود. آگاهي درباره دريا و اقيانوس بايد از سنين كودكي و از مهدهاي كودك آغاز شده و در مدارس ابتدايي، راهنمايي و دبيرستان ادامه يابد.ناگفته پيداست چنانچه جمهوري اسلامي ايران مي‎خواهد در افق 1404 به رتبه برتر منطقه دست يابد، بي‎توجهي به علوم و فنون دريايي مانع از دستيابي به اين مهم خواهد شد. هم اكنون كشورهاي تركيه، عمان، كويت و برخي ديگر از كشورهاي منطقه با جديت دنبال اين علوم هستند. اگرچه ما همچنان در علوم و فنون دريايي در منطقه پيشتاز هستيم، اما بي‎توجهي به اين علوم باعث خواهد شد در آينده نزديك آنها گوي سبقت را از ما ربوده و ما را در دستيابي به اهداف خود ناكام بگذارند.در اين ميان نكته مهمي كه متاسفانه مغفول مانده اين است كه بخش زيادي از منابع هيدروكربني و فسيلي كشور از منابع زير دريا به دست مي‎آيد، اما اين منابع روزي به پايان خواهند رسيد و پايان منابع فسيلي هشداري است كه بايد به آن توجه كنيم. كشورهاي پيشتاز در حوزه علوم و فنون دريايي در حال حاضر به دريا به عنوان منابع جديد انرژي نگاه مي‎كنند. تهيه انرژي از امواج درياها و اقيانوس‎ها و نيز توربين‎هاي بادي مستقر در درياها راهي است كه هم‌اكنون كشورها از آنها به عنوان جايگزين سوخت‎هاي فسيلي بهره مي‎گيرند. قدم نهادن در چنين مسيري نيازمند توجه به علوم و فنون دريايي است و كار گسترده و توجه جدي مقامات عاليرتبه كشور را مي‎طلبد.

توجه به درياها بايد به دغدغه كشور تبديل شود

علوم و فنون دريايي رابطه معناداري با اقتصاد كشورها دارند. در كشورهايي كه به علوم و فنون دريايي توجه شده است و با درياها ارتباط دارند، صنايع مرتبط با دريا نيز رشد داشته و در نتيجه بخشي از درآمدهاي آن كشور از راه دريا تامين مي‎شود كه از اين گروه مي‎توان به چين، آمريكا و كشورهاي اروپاي غربي اشاره كرد.در مقابل، كشورهايي كه به درياها متصل بوده اما به علوم و فنون دريايي چندان توجهي ندارند، سهم دريا در اقتصاد آنها نزديك به صفر است. از اين گروه نيز مي‎توان به برخي كشورهاي آفريقايي اشاره كرد. اقتصاد مبتني بر دريا كه از آن تحت عنوان اقتصاد آبي (Blue Economy) ياد مي‎شود، تنها با توجه به علوم و فنون دريايي محقق مي‎شود. حال سوال اين است كه كشور ما در گروه اول قرار دارد يا در گروه دوم، و يا در گروه ميانه؟در شرايطي كه علوم و فنون دريايي در اولويت «ج» نقشه جامع علمي كشور قرار دارد، رشته‎هاي مرتبط با فناوري هوافضا در اولويت «الف» قرار دارد. اين درحالي است كه توجه به برخي از رشته‎ها نبايد ما را از توجه به ديگر علوم و فنون غافل كند. داشتن كيلومترها ساحل و مرز ساحلي براي جمهوري اسلامي ايران مزيتي است كه بسياري از كشورها كه در خشكي قرار گرفته و مرز دريايي ندارند، حسرت آن را مي‎خورند.در واقع دلايل متنوعي باعث مي‌شوند تا احساس شود رشته‎هاي مرتبط با علوم و فنون دريايي لازم است از اولويت «ج» به اولويت «الف» نقشه جامع علمي كشور ارتقاء يابد، تا اين رشته‎ها مستقيما زير نظر رئيس‌جمهور مديريت شود.با توجه به سخنان دكتر احمدي‎نژاد در مراسم رونمايي از سند نقشه جامع علمي كشور در 17 اسفند 1389 كه اظهار كرد: نقشه جامع علمي كشور جامع و مانع نيست و دائما بايد مورد تصحيح قرار بگيرد، بايد اين مسأله مورد توجه قرار گرفته و ستاد راهبري اين نقشه، نسبت به بازنگري در اين زمينه اقدام عاجل كند. در غير اين صورت، بايد شاهد سبقت كشورهاي همسايه خود در منطقه خليج فارس و درياي عمان در زمينه علوم و فنون دريايي و اقيانوسي باشيم.



تاريخ : پنج شنبه 18 خرداد 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |
صفحه قبل 1 صفحه بعد