كبك؛ آشناي ناشناخته

 

كبك شناخته شده‌ترين پرنده قابل شكار ايران است. اين گونه بيش از ساير پرندگان در ايران شكار ‌شده به طوري كه در بسياري نقاط به طوركلي منقرض شده است،‌ اما تاكنون پژوهشي از سوي سازمان محيط زيست روي اين گونه صورت نگرفته است. فراهم‌كردن اطلاعات پايه براي حفاظت چنين گونه‌اي بسيار مهم است. مقاله حاضر خلاصه‌اي از نتايج پژوهشي به قلم شادي فكري در استان اصفهان است.

ريخت‌شناسي و زيست‌شناسي كبك

كبك (Alectoris chukar) گونه‌اي از خانواده ماكيان و پرنده‌اي دانه‌خوار و گياه‌خوار است. زماني كه بي‌حركت و بي‌صدا روي زمين ايستاده باشد، تشخيص آن از محيط اطراف بسيار دشوار است. نر و ماده اين پرنده هم‌شكلند. اين گونه 31 تا 35 سانتي‌متر طول دارد. روتنه خاكستري نخودي است، در پهلوها نوارهاي خرمايي، سياه و سفيد دارد. صورت و گلو سفيد، حلقه چشمي و پاها قرمز رنگ و پروازش پرصداست.زيستگاه اين گونه، دامنه‌هاي مناطق كوهستاني و مناطق صخره‌اي و سنگلاخي است. كبك در منطقه وسيعي يافت مي‌شود. محدوده پراكنش جهاني آن 2 ميليون و 300 هزار كيلومتر مربع برآورد شده است. به صورت انفرادي يا گروه‌هاي كوچك ديده مي‌شوند ولي در پاييز در دسته‌هاي 50 تايي هم هستند. زمان توليدمثل آنها اوايل ارديبهشت تا اواخر تير است كه بر حسب ارتفاع منطقه و عرض جغرافيايي تغيير مي‌كند. آشيانه ساده و شامل يك گودال كم عمق و مواد گياهي كم و كرك پرهاي پرنده است. معمولا بين 7 تا 12 تخم مي‌گذارد، گرچه گاه مشاهده شده كه تا 20 تخم هم مي‌گذارد.

رژيم غذايي در اصفهان

تعيين رژيم غذايي كبك با توجه به محتويات چينه‌دان كبك‌هاي شكار شده صورت گرفت. در اين پژوهش محتواي چينه‌دان كبك‌ها با گياهان جمع‌آوري‌شده از مناطق مورد مقايسه قرار گرفت. به طور كلي در چينه‌دان كبك‌ها 11 گونه گياهي از شش خانواده شامل اين گياهان يافت شد: پياز‌، گون، آدمك، دافنه، شمعداني وحشي، نجم طلايي رنگين، كلاغك، چمن پيازك‌دار، آلاله اصفهاني، آلاله و لاله.علاوه بر اين يك گونه نامعلوم ديگر از خانوادهChenopodiacea، مورچه و سنگريزه نيز يافت شد. در چينه‌دان كبك‌ها به ترتيب و گونه آلاله، دافنه و شمعداني وحشي به ترتيب بيشترين ميانگين وزني را داشت. آلاله‌، گون و سنگريزه به ترتيب بيشترين فراواني حضور را داشتند. بيشترين مقدار وزني مربوط به گونه آدمك، با 21/27درصد بود.

انگل‌هاي خارجي

پژوهشي سال 2003 و 2004 ميلادي روي انگل‌هاي خارجي به منظور شناسايي شپش‌هاي جونده كبك در جمهوري چك روي كبك‌هاي در اسارت انجام شده است. در اين مطالعه 7 گونه از 7 جنس از اين شپش‌ها شناسايي شد.

كبك در ايالات متحده

مدارك اولين انتقال كبك از آسيا به ايالات متحده مربوط به ايالت ايلينويز سال 1893 ميلادي است. امروز كبك‌ها در بسياري از نقاط گريت بسين (Great Basin) ساكن شده‌اند و مردم علاقه بسياري به آنها دارند.در پژوهش‌هاي انجام شده در غرب آمريكا متوسط دوره جوجه‌كشي در اين گونه 3/23 روز محاسبه شد. متوسط تعداد تخم در سال 1997، 13 تخم و سال 1998، 12 تخم بوده است.در غرب آمريكا كبك‌ها در علفزارها، مناطق صخره‌اي و درختچه‌زارها آشيانه مي‌سازند. نتايج پژوهش‌ها در آمريكا نشان داد گستره خانگي (Home range) نر و ماده با يكديگر تفاوتي ندارد. گستره خانگي، محدوده‌اي است كه پرنده براي رفع نيازهاي روزانه خود نظير يافتن آب و غذا هر روز در آن به جستجو مي‌پردازد.

تهديدها و حفاظت

جمعيت جهاني اين گونه دو ميليون تا ده‌ميليون قطعه و در حال حاضر جمعيت جهاني آن ثابت است. در ايران بومي و فراوان است، اما شكار غيرمجاز اين گونه مهم‌ترين تهديد براي آن محسوب مي‌شود و به نظر مي‌رسد جمعيت آن در ايران روبه كاهش است. به دليل چراي بي‌رويه دام‌هاي اهلي در بسياري از نقاط ايران كيفيت زيستگاه اين گونه بشدت كاهش يافته است.اين گونه در فهرست سرخ اتحاديه جهاني حفاظت (IUCN) در طبقه كمترين تهديد (LC) جاي دارد. در حال حاضر اين گونه را در مراكز صنعتي و نيمه صنعتي پرورش مي‌دهند كه بيشترين ميزان توليد آن سال 1386 متعلق به استان يزد بود. اين گونه از پرندگان، مورد علاقه شكارچيان و آشنا براي همه است.





تاريخ : جمعه 1 دی 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |