طرح سزامی (مرکز تابش  سینکروترون برای تحقیقات و علوم کاربردی در خاورمیانه) مربوط به بهره‌برداری از یک دستگاه سیکلوترون در منطقه است. سینکروترون، نوعی شتاب‌دهنده دایره‌ای یا حلقوی است که با کمک میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی، تابش الکترومغناطیسی تولید می‌کند.

هنگامی که ذرات باردار و یونیزه شده اعم از الکترون و پوزیترون در یک شتاب‌دهنده حلقوی با سرعت نور در یک محیط الکترومغناطیسی (شامل میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی) قرار گیرند، در جهت حرکت‌شان، نوری ساطع می‌کنند که همان تابش سینکروترون یا نور سیکلوترون نامیده می‌شود.

تابش سینکروترون یک امکان توانمند برای مطالعه ساختمان مولکولی و تغییرات شکل و ترکیبات سلولی در هنگام واکنش‌های شیمیایی است که در زمینه‌های مختلف در تحقیقات علوم بنیادی، فناوری نانو، زیست‌فناوری، باستان‌شناسی، علم ساختارشناسی، مهندسی مواد، محیط زیست، تهیه داروهای نوین و پزشکی است.

ایران از اعضای مؤسس این پروژه در سال 1999 بود و در سال 2007 با تصویب دولت و مجلس رسما به عضویت این طرح علمی درآمد.

امروز سه‎شنبه، 26 اردیبهشت مرحله اول «شتابدهنده سزامی» در قلب خاورمیانه در شمال غربی امّان پایتخت اردن راه‌اندازی خواهد شد.

کشور ایران در کنار ارمنستان و اردن در سال 1999 بعنوان نامزد مکان نصب این پروژه سینکروترون خاورمیانه مطرح شد، ولی در نهایت کشور اردن موفق به دریافت این امتیاز شد. این در حالی بود که دو سال بعد، ارمنستان شروع به ساخت سینکروترون ملی خود کرد. ایران نیز بعد از ۱۰ سال مطالعات اولیه ساخت سینکروترون ملی را آغاز کرد.

محل استقرار سزامی در اردن

مشارکت ایران در ادامه همکاری در پروژه سزامی

دکتر وحید احمدی، معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با تاکید بر  ادامه همکاری ایران با پروژه سزامی، گفت: برای این منظور تاکنون بخشی از بدهی ایران به پروژه سزامی پرداخت شده است.

وی ادامه داد: برای همکاری با این پروژه، اعتباراتی در جدول شماره 14 لایحه بودجه 95 دیده شده است.

احمدی همچنین از انعقاد قرارداد جدیدی خبر داد و خاطرنشان کرد: با کشور ایتالیا در زمینه تبادل استاد و دانشجو و همچنین اجرای پروژه باریکه نور قراردادی منعقد شده است.

حضور نماینده ایران در افتتاح مرحله اول سزامی

به گزارش ایسنا پروژه سزامی پروژه‌ منطقه‌ای است که در سال ۱۳۷۸ توسط سازمان علمی آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) پایه‌گذاری شد. این مرکز در سال ۱۳۸۲۲ به یک مرکز مستقل تبدیل شد. ایده این مرکز توسط یک دانشمند آلمانی بنام "آدولف ووس" و یک دانشمند آمریکایی با نام "هرمان وینیک" ارائه شد.

در صورت پیشرفت پروژه در آینده این مرکز می‌تواند به عنوان اولین مرکز تولیدکننده نور سینکروترون برای تحقیقات و آزمایش‌ها در خاورمیانه به مرکز پایه علوم و صنعت شتابدهنده تبدیل شود. تابش سینکروترون یک امکان توانمند برای مطالعه ساختمان مولکولی و تغییرات شکل و ترکیبات سلولی در هنگام واکنش‌های شیمیایی است. با استفاده از آزمایشگاه‌های سزامی پژوهش در زمینه‌های مختلف در تحقیقات علوم بنیادی، فناوری نانو، زیست‌ فناوری، باستان‌شناسی، علم ساختارشناسی، مهندسی مواد، محیط زیست، تهیه داروهای نوین و پزشکی امکان‌پذیر می‌شود.

محل استقرار ماشین سینکروترون و مرکز در شهر الان در شمال غربی امّان پایتخت اردن قرار دارد. این ماشین شامل یک رینگ حلقوی ۲٫۵ گیگا الکترون ولتی و محیط حلقه ۱۳۳٫۲ متر است. حداکثر جریان قابل ذخیره در این ماشین ۴۰۰ میلی‌آمپر است.

در سال‌های گذشته به دلیل عدم اختصاص حق عضویت ایران در سزامی از سوی دولت که ناشی از عدم عضویت رسمی ایران در این پروژه بود، با مصوبه مجلس برطرف و حق عضویت ایران پرداخت شد؛ ولی از آن مقطع به دلیل تحریم‌ها در انتقال وجه به حساب سزامی کشور با مشکلاتی مواجه بود که باعث شد امکان پرداخت حق عضویت و همچنین انجام تعهد مالی برای کمک داوطلبانه به سزامی که از سوی دولت در بودجه اختصاص داده می‌شود، فراهم نشود.

در سال‌های اخیر با تلاش‌های صورت گرفته بخشی از بدهی‌های ایران به این پروژه پرداخت شد و این اقدام زمینه‌ای را فراهم کرد تا در مراسم راه‌اندازی فاز اول این پروژه دو نماینده از ایران در آن حضور داشته باشند.

بازدید سفیر ایران از پروژه بزرگ خاورمیانه

مجتبی فردوسی پور، سفیر ایران در اردن سال گذشته از روند کامل اجرای طرح و سایت چشمه نور سزامی که به عنوان اولین دستاورد در حوزه غرب آسیا محسوب می‌شود، بازدید کرد و با شیوه عملکرد شتابدهنده سینکروترون و کاربرد آن در علوم مختلف از جمله پزشکی، زمین‌شناسی، معادن و محیط زیست، به عنوان اولویتهای اولیه تحقیقاتی در منطقه آشنا شد.

بازدید سفیر ایران در اردن از پروژه «سزامی»

به گفته رجبعلی‌نژاد، رایزن نمایندگی که در این بازدید حضور داشت، پروژه سزامی با روند اجرایی فعلی و پیشرفت 85 درصدی نصب سیستم‌های شتابدهنده، پس از طی مراحل تایید نهایی راه‌اندازی خواهد شد و در خدمت رشد و تعالی فناوری‌های برتر اعضا قرار خواهد گرفت.