سال 2016، ایالات متحده آمریکا جدیدترین محصول پروژه JSF شرکت لاکهید مارتین را وارد ناوگان هوایی خود کرد. یک جنگنده نسل پنجمی مولتی رول (همه کاره) بنام F-35 (لایتنینگ 2)؛ محصولی که طراحی و ساخت آن حدود سه دهه طول کشید.

این جنگنده را که باید به لحاظ صرف زمان و هزینه زیاد - بیش از چهارصد میلیارد دلار برای طراحی و ساخت- گران ترین پروژه نظامی آمریکا نامید، با هدف بکارگیری در سه یگان هوایی، دریایی و سپاه تفنگداران دریایی آمریکا و نیز جهت فروش به کشورهای متحد ایالات متحده در سه نوع اصلی A و B و C ساخته شد.

مدل A جهت خدمت در نیروی هوایی و پرواز از باند فرودگاه است. نوع B این جنگنده همان مدلی است که قابلیت نشست و برخاست عمودی دارد و نوع C آن نیز می‌تواند بر روی ناو هواپیمابر مستقر شود.

این جنگنده پرهزینه (که مخالفینی هم دارد) در حالی ساخته شده است که ارتش آمریکا از هواپیمای پیشرفته F-22 (رپتور) نیز بهره می‌برد ولی تنها در اختیار ایالات متحده قرار دارد و از واگذاری آن به دیگر کشورها خودداری شده است.

F-35 نسبت به F-22 توانمندی‌های متفاوت‌تری دارد. یکی از برتری‌های آن نسبت به رپتور این است که F-35 از ابتدا با هدف عملیات دفاع هوایی و هوا به سطح طراحی شد یعنی یک جنگنده مولتی رول (همه کاره)، اما ماموریت اصلی F-22 دفاع هوایی با وظیفه ثانوی حمله هوا به سطح است.

از مدل F-35 -که به صورت کنسرسیوم بین المللی ساخته شد تا قابل عرضه به بقیه متحدین آمریکا باشد- تاکنون تعداد محدودی به برخی کشورها از جمله ترکیه، ایتالیا، ژاپن، کره جنوبی، رژیم صهیونیستی و... فروخته شده است که نمونه‌های فروخته شده به اسرائیل (با نام Adir) بیش از بقیه در رسانه ها بازتاب داشت.

رژیم اسرائیل خواستار بکارگیری برخی سامانه‌های بومی خود در این جنگنده شده بود که علی رغم مخالفت اولیه آمریکا، نهایتاً با این درخواست موافقت شد.

اما یکی از شایعات مطرح شده درخصوص F-35های اسرائیلی خبری بود که مدتی قبل در رسانه‌ها مطرح شد و عنوان گردید که دو فروند جنگنده F-35 اسرائیلی توانسته‌اند با پرواز بر فراز آسمان ایران اقدام به عملیات شناسایی کرده و بدون اینکه سامانه‌های پدافندی مطلع شوند، آسمان ایران را ترک کنند. محل انجام این عملیات مرکز کشور عنوان شده بود.

بررسی این خبر و تطابق آن با توانمندی‌های جنگنده F-35 مبین نادرست بودن این شایعه است.

برای مثال، شعاع عملیاتی F-35 -در حالت عملیاتی- حدودا 1200 کیلومتر است که این میزان بُرد -حتی اگر هواپیما در بالاترین ارتفاع به منظور کاهش مصرف سوخت حرکت کرده و مسیر کاملا مستقیم را هم طی کند- کفاف رسیدن به مرکز ایران را نمی‌دهد.

این جنگنده باید برای انجام این عملیات ادعایی، یا بر فراز آسمان و یا روی زمین در یکی از کشورهای همسایه ایران اقدام به سوختگیری کند که در این صورت امکان پنهان نگاه‌داشتن عملیات مقدور نیست.

موضوع جدید دیگر درباره این هواپیما این است که صهیونیستها به تازگی اعلام کرده‌اند که برای نخستین بار -حتی پیش از خود آمریکایی‌ها- جنگنده F-35 را در عملیات‌های رزمی محدود به کارگیری کرده‌اند.

همزمان با اعلام این خبر، گویا تصاویری نیز از پرواز F-35 بر فراز آسمان لبنان منتشر شده و فرمانده نیروی هوایی ارتش اسرائیل مدعی شده که از این هواپیما در سراسر خاورمیانه استفاده کرده‌‌اند.

البته او این را نیز گفت که در عملیات‌های رژیم صهیونیستی علیه مواضع ایران در سوریه (پس از موشک‌باران مواضع ارتش اسرائیل در جولان اشغالی توسط ارتش سوری) از F-35 استفاده نشده است.

این ادعای صهیونیست‌ها بار دیگر افکار عمومی را به این سمت سوق داد که آیا ممکن است جنگنده های F-35 اسرائیل بر فراز آسمان ایران هم آمده باشند؟ و یا اینکه آیا آنها اصولا این امکان را دارند که بدون متوجه شدن سیستم‌های پدافند هوایی ایران اقدام به چنین کاری کنند؟

این فرضیه بر اساس تاکیدات صورت گرفته بر قابلیت رادارگریز بودن F-35 مطرح می‌شود. ولی آیا واقعا این جنگنده قابلیت پنهان ماندن از سامانه‌های پیشرفته راداری را دارد؟

موضوع رادارگریز یا استیلز بون پرنده‌ها (با سرنشین و بدون سرنشین) یکی از دغدغه های اصلی و مهم کمپانی‌های سازنده و به کارگیرندگان آنهاست چراکه امروزه با طراحی و ساخت انواع سامانه های پیشرفته راداری بسیاری از پرنده ها براحتی قابل کشف و رهگیری هستند.

برای پاسخ به سوال بالا باید ابتدا دید که منظور از رادارگریزی چیست؟ آیا واقعا پرنده‌هایی وجود دارد که هیچ سامانه راداری توانایی کشف آنها را نداشته باشد؟

اصولا هیچ کشوری نمی‌تواند ادعا کند هواپیمایی با قابلیت صددرصدی پنهان ماندن از رادارها را ساخته است. درواقع رقابت در این عرصه بر سر میزان پنهان ماندن از دید رادارهاست.

هر هواپیما (و هر جسم دیگری در زمین، دریا و هوا) دارای حجمی است که این حجم در رادارها قابل مشاهده است که به آن سطح مقطع راداری یا RCS گفته می‌شود.

امروز در واقع رقابت بر سر همین RCS است که هرچه میزان آن کمتر باشد، شناسایی آن جسم برای رادار مشکل‌تر خواهد بود.

در سیستم پدافند هوایی کشورمان نیز امروزه با بکارگری انواع رادارهای پیشرفته از جمله نبو، کاستا و نمونه های دیگر بعضا بومی، این امکان وجود دارد که پیشرفته ترین تجهیزات کشف و رهگیری شوند.

یادمان باشد که در آذرماه سال 90 هواپیمای بدون سرنشین RQ-170 آمریکایی در حالی در تور پدافند هوایی کشورمان گرفتار شد که این پرنده محصول یکی از پرهزینه‌ترین و محرمانه‌ترین پروژه‌های تاریخ نظامی آمریکا بود.

این هواپیمای بدون سرنشین علاوه بر قابلیت‌های منحصر به فرد در حوزه شناسایی، از توانمندی فوق العاده پنهانکاری نیز برخوردار بود ولی نهایتا در دام پدافند هوایی کشورمان گرفتار شد.

سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه در همان مقطع و در گفتگو با خبرگزاری فارس عنوان کرد که بیش از 50 سال فناوری آمریکایی‌ها چه در حوزه هواپیماهای با سرنشین (ازجمله F-35) و چه هواپیماهای بدون سرنشین در این هواپیمای جاسوسی (RQ170) جمع شده و این‌ها کاملا زیر سؤال رفته است.

از آن واقعه نزدیک به 7 سال می‌گذرد و توان امروز جمهوری اسلامی ایران در حوزه پدافند هوایی قابل مقایسه با آن مقطع نیست. امروز ایران انواع سامانه های کشف، شناسایی رهگیری و تقابل با پرنده‌های پیشرفته را در اختیار دارد که بخش عمده‌ای از آنها تاکنون ناشناخته باقی مانده است.

در پایان اگرچه F-35 به عنوان یک جنگنده نسل پنجمی دارای قابلیت‌های بسیار مهم و پیشرفته است، اما امکان ورود این جنگنده به آسمان کشورمان بدون اینکه سیستم گسترده و پیشرفته پدافندی ایران مطلع نشود وجود ندارد و این اتفاق نیز تاکنون رخ نداده است.