در سال‌های اخیر، عده‌ای از صاحب‌نظران پیش‌بینی کرده‌اند که فناوری دوربین‌ گوشی‌های هوشمند سرانجام به حدی خواهد رسید که افراد نیازی به دوربین DSLR یا بدون‌آینه نخواهند داشت؛ این واقعا ادعای بزرگی است. ما در این مقاله قصد داریم به صحت و سقم این ادعا و تفاوت‌های عمده‌ی دو طرف این قیاس بپردازیم.

این نکته که فناوری دوربین گوشی‌های هوشمند در سال‌های اخیر دست‌خوش پیشرفت‌های چشمگیری شده است، کاملا درست است. بر همین اساس، بعید هم نیست که کیفیت عکس دوربین‌های موبایل تا مثلا ۱۰ سال آینده با دوربین‌های دیجیتال کنونی برابری کند؛ اما دوربین دیجیتال کنونی؛ نه دوربین‌های دیجیتال ۱۰ سال آینده. حقیقت این است که فناوری سنسور دوربین‌های دیجیتال نیز سال به سال در حال پیشرفت است. بنابراین، هرچند ممکن است در دهه‌ی آتی گوشی هوشمندی بتواند عکسی هم‌تراز با یک دوربین DSLR فول‌فریم بگیرد، بسیار بعید است که قادر به رقابت با دوربین‌های دیجیتال هم‌ عصر خود باشد.

حال ممکن است بگویید «مهم نیست، همان‌قدر کیفیت هم برای من راضی‌کننده است»؛ اما مطمئن باشید ۱۰ سال دیگر نظر متفاوتی خواهید داشت؛ چرا که همزمان با پیشرفت فناوری، سطح انتظار ما نیز بالاتر می‌رود. بنابراین، وقتی کیفیت عکس دوربین موبایل خود را با کیفیت عکس دوربین دیجیتال مقایسه کنید، به ضعف دوربین موبایل خود اعتراف خواهید کرد.

آیا گوشی‌های هوشمند می‌توانند جایگزین دوربین‌های عکاسی شوند؟

پاسخ صریح و روشن به این سؤال، خیر است. بهترین گوشی‌های هوشمند موجود همچنان قادر نیستند که یک عکاس را متقاعد کنند که دوربین عکاسی خود را کنار گذاشته و فقط از گوشی برای عکاسی استفاده کند.

البته مسلما دوربین گوشی هوشمند در حال حاضر مجبوب‌ترین و رایج‌ترین نوع دوربین در جهان است؛ زیرا هم استفاده از آن آسان است و هم با توجه به ماهیت تلفن همراه، همواره هر کجا که می‌روید همراه شما است. از طرفی کیفیت ثبت تصاویر جدیدترین گوشی‌های هوشمند از جمله هواوی پی ۲۰ پرو به قدری افزایش یافته است که توانسته‌اند امتیازهای خارق العاده‌ای از DxOMark دریافت کنند؛ اما در حال حاضر محدودیت‌ها و کاستی‌هایی در دوربین‌های موبایلی وجود دارد که باعث شده است نتوانند نظر عکاسان حرفه‌ای را به خود جلب کنند. در ادامه به کاستی‌های دوربین موبایل در مقایسه با دوربین‌های عکاسی، از انواع مختلف می‌پردازیم.

کمبود‌های دوربین موبایل

۱. لنز ثابت و نبود امکان تغییر فاصله‌ی کانونی

آزاردهنده‌ترین محدودیت در دوربین‌های موبایل ثابت و غیرقابل تغییر بودن فاصله‌ی کانونی است. این دوربین‌ها همواره در حالت واید قرار دارند. برخی تولیدکنندگان موبایل تا کنون از خلاقیت‌های نظیر زوم هوشمند، لنز دوم و حتی سوم برای افزایش فاصله‌ی کانونی استفاده کرده‌اند و برخی امکان نصب لنز‌های مینیاتوری مبدل تله را فراهم کرده‌اند؛ اما حقیقتا تمام این نوآوری‌ها نتوانسته‌اند جای قابلیت تغییر لنز را بگیرند و شما نمی‌توانید بسته به منظره‌ای که قصد عکاسی از آن دارید، لنز متناسب با فاصله‌ی کانونی مورد نیاز را استفاده کنید.

این‌که برای تمام مناظر از زاویه‌ی باز استفاده کنید، آسان نیست. ممکن است در عکاسی از مناظر و مکان‌های دیدنی یا عکس‌های گروهی و حتی سلفی به مشکلی برنخورید؛ اما در عکاسی جنرال، یک عکاس ترجیح می‌دهد از لنزی که فاصله‌ی کانونی بیشتری مثلا ۵۰ میلی‌متر دارد کار کند یا لنزی که میدان دید کمتری دارد و پس‌زمینه و اعوجاج کمتری را ثبت می‌کند. وقتی مجبور هستید فقط با لنز واید عکاسی کنید، اجسام تناسب خود را از دست می‌دهند. مثلا لبه‌های عکس کشیده به نظر می‌آیند یا سر انسانی که در عکس حضور دارد از تن او به طرز غیرمعمولی بزرگتر خواهد بود. استفاده از فاصله‌ی کانونی بیشتر این مشکلات را کاهش می‌دهد و کنترل پرسپکتیو را که یکی از کارهای حیاتی برای عکاسان است و با دوربین زاویه‌ی عریض موبایل امکان‌پذیر نیست، به همراه می‌آورد.

۲. فوکوس خودکار و تأخیر شاتر

یکی از فاکتورهای مهم برای عکاسانی که از کوچه و خیابان عکاسی می‌کنند، سرعت فوکوس کردن است. گوشی‌های هوشمند با وجود بهره‌مندی از قدرت پردازشی در حد رایانه، هنوز هنگام فوکوس کردن سرعت عمل رضایت‌بخشی ندارند. سرعت فوکوس دوربین‌های DSLR و بدون‌آینه به مراتب سریع‌تر از دوربین یک گوشی هوشمند است. بعد از این‌که فوکوس انجام شد، مسئله‌ی بدی تأخیر شاتر است. تأخیری که به جرأت می‌توان گفت در اکثر گوشی‌های هوشمند مقداری بین نیم تا یک ثانیه است. شاید برای کاربران عادی این میزان از کندی شاتر اهمیتی نداشته باشد؛ اما یک عکاس حرفه‌ای هرگز حاضر به از دست دادن یک لحظه به دلیل کندی شاتر نیست. گوشی‌های هوشمند چه از فوکوس لیزری استفاده کنند، چه از تشخیص فاز یا هر سیستم دیگر، سرعت فرآیند فوکوس و ثبت لحظه‌ی آن‌ها همپای دوربین‌های دیجیتال نیست. به همین جهت، با این‌که نسل به نسل، دوربین گوشی‌ها در حال ارتقا بوده و این حقیقتی انکارناپذیر است، اما هنوز جایگزین کردن دوربین دیجیتال با موبایل منطقی به نظر نمی‌رسد.

۳. نبود شاتر مکانیکی و دیافراگم فیزیکی

به منظور کوچک ساختن دوربین جهت قرارگیری در بدنه‌ی باریک گوشی، قسمت‌های مهم از ساختار دوربین حذف می‌شوند. شاتر مکانیکی با شاتر الکترونیکی جایگزین می‌شود و لنز همواره باز است و گزینه‌ای برای کنترل دریچه‌ی دیافراگم وجود ندارد. فقدان شاتر مکانیکی به این معنی است امکان استفاده از فلش خارجی وجود ندارد. از طرفی، استفاده از شاتر الکترونیکی نیز مشکلات خاص خود را دارد؛ چرا که تصاویر در ایزوی بالا دچار نویز زیادی می‌شوند و هنگام عکاسی از سوژه‌های متحرک دچار تاری می‌شود. به علاوه، عدم توانایی در تغییر دیافراگم سبب می‌شود وقتی می‌خواهید از منظره‌ای مانند آب روان یا حرکت ماشین‌ها در شب عکس بگیرید قادر به انجام این کار نباشید؛ زیرا دیافراگم ثابت F1.8 برای پایین آوردن سرعت شاتر بیش از حد درخشان است.

از طرف دیگر، اساسا امکان کاهش سرعت شاتر نیز وجود ندارد. به عنوان عکاس اگر بخواهید با فلش عکس بگیرید، لازم است سرعت شاتر را کاهش دهید؛ نبود شاتر مکانیکی و فقدان کنترل دیافراگم فیزیکی، در دنیای عکاسی دو کاستی بزرگ به شمار می‌روند که استفاده از فلش دوگانه در گوشی‌های هوشمند هیچ کمکی به پوشش آن‌ها نمی‌کند.

البته سامسونگ در گلکسی اس ۹ پلاس از دو تنظیم گشودگی دیافراگم استفاده کرده است. یکی F1.5 و دیگری F2.4؛ متأسفانه این کار نیز هرچند بهبودهایی را به همراه دارد در اکثر مواقع کمک چندانی نمی‌کند؛ زیرا F2.4 همچنان برای استفاده‌های خلاقانه با سرعت شاتر پایین بیش از حد درخشان است.

۴. اندازه‌ی کوچک سنسور

این مورد شاید از سایر مواردی که در بالا ذکر شد اهمیت کمتری داشته باشد و اساسا اگر موارد فوق در دسترس باشند و اندازه‌ی سنسور کوچک باشد مشکل خاصی وجود نداشته باشد؛ اما اگر تولیدکنندگان گوشی هوشمند بتوانند دوربینی با اندازه‌ی سنسور یک اینچ را در گوشی‌های خود جای دهند حرکت عظیمی به حساب می‌آید؛ البته پاناسونیک چند سال پیش در گوشی اندرویدی خود این‌کار را انجام داد؛ اما این گوشی هرگز به بازار جهانی عرضه نشد.

در این بین شاید کمترین اهمیت را رزولوشن داشته باشد؛ فاکتوری که هنوز هم کاربران هنگام خرید دوربین بیشترین اهمیت را به آن می‌دهند. حقیقت این است که یک دوربین هشت مگاپیکسلی که به خوبی تنظیم و بهینه شده باشد می‌تواند از دوربین به اصطلاح ۴۰ مگاپیکسلی هواوی ۲۰ پرو عملکرد بهتری داشته باشد. دوربین‌های DSLR معمولا اندازه‌ای برابر با ۲۳.۶۰ در ۱۵.۷۰ دارند که تقریبا ۱۳ برابر اندازه‌ی سنسور تصویر گوشی‌های هوشمند رایج (۶.۱۷ در ۴.۵۵ میلی‌متر) است. به علاوه، سنسورهای فول‌فریم اندازه‌ای برابر ۳۶ در ۲۴ میلی‌متر دارند که حدودا ۳۰ برابر اندازه‌ی سنسور دوربین گوشی‌های هوشمند است. سطح سنسور وسیع‌تر میزان نور بیشتر، بازه‌ی دینامیک بیشتر، عمق میدان و میزان نویز کمتر را به همراه دارد.

۵. کیفیت لنز

امروزه در دنیای گوشی‌های هوشمند گشودگی دیافراگم دوربین‌ها به F1.7، F1.6 و اخیرا F1.5 افزایش پیدا کرده است. این فاکتور شاید دست‌مایه‌ی مانورهای تبلیغاتی شرکت‌ها قرار گرفته باشد و توانسته باشد توجه‌های زیادی را به خود جلب کند، اما به واقع F1.7 در مقایسه با F1.6 فرق چندانی ندارد.

چیزی که اهمیت دارد کیفیت اپتیکال یا ساختار لنز است. اگر لنز باکیفیت باشد، گشودگی دیافراگم اهمیت چندانی نخواهد داشت.  یک لنز خوب با گشودگی دیافراگم F2.8 ولی شفافیت و وضوح عالی و کنتراست و کنترل‌های فنی خوب به مراتب بهتر از یک لنر F1.8 با کاستی‌های زیاد است؛ کاستی‌هایی که اگر گشودگی دیافراگم اینقدر زیاد نبود راحت‌تر قابل رفع بودند.

۶. عمق میدان

یک عکس پرتره‌ی گرفته‌شده با گوشی را یا عکس پرتره‌ی یک دوربین دیجیتال یا بدون‌آینه مقایسه کنید. نکته‌ای که توجه شما را به خود جلب خواهد کرد، شفافیت سوژه‌ی اصلی و تار بودن مرحله به مرحله‌ی فضای پشت آن است. گوشی‌های هوشمند با وجود تلاش تولیدکنندگان در به‌کارگیری سنسور دوم برای ایجاد کیفیتی مشابه، همچنان نمی‌توانند پرتره‌ای بگیرند که با پرتره‌ی دوربین‌های DSLR و بدون‌آینه برابری کند. دلیل این مسئله عمق میدان و میزان قرارگیری سوژه در فوکوس است.

نمونه تصویر گرفته شده با سونی a6000 که در آن پس‌زمینه به خوبی محو شده است.

توجه داشته باشید که دوربین‌های خانگی نیز عملکردی مشابه دوربین‌های موبایل دارند و کنترل عمق میدان در آن‌ها محدود است؛ اما مثلا دوربین دیجیتال مقرون‌به‌صرفه‌ای مانند نیکون D3300 از لحاظ کنترل عمق میدان رقیبی در بین گوشی‌های هوشمند ندارد.

۷. عمر باتری و کیفیت ساخت

طبیعی است که وقتی از دوربین مستقل خود فقط برای عکاسی استفاده می‌کنید، عمر باتری آن بیشتر از موبایلی است که ده‌ها مصرف دیگر دارد. برخی دوربین‌های خانگی می‌توانند با یک بار شارژ تنها ۲۵۰ عکس بگیرند که این مقدار در دنیای عکاسی کم به حساب می‌آید. در عوض، دوربین‌های دیجیتال با یک بار شارژ حدودا ۱۲۰۰ عدد عکس می‌گیرند؛ اما در خصوص گوشی هوشمند، از آن‌جایی که هم به عنوان گوشی هم دوربین و هم وسیله‌ی بازی از آن استفاده می‌کنید، طبیعتا عمر باتری کمتری را تجربه می‌کنید؛ به‌طوری که بسیاری مواقع در یک روز مجبور به شارژ دوباره یا چندباره‌ی دستگاه خود می‌شوید. با این حساب اگر بخواهید، بیرون از منزل در عکاسی با گوشی زیاده‌روی کنید، احتمالا گوشی خاموش شده و از دسترس خارج می‌شوید؛ دست‌کم اگر پاوربانک به همراه نداشته باشید.

گوشی‌های هوشمند معمولا عمری ۲ تا ۳ ساله دارند و پس از آن دچار زوال از قسمت‌های مختلف مانند باتری و سیستم‌عامل می‌شوند و رفته‌رفته با قطع پشتیبانی نرم‌افزاری کاربر به سوی خرید مدل جدیدتر سوق داده می‌شود؛ اما دوربین‌های دیجیتال طوری ساخته می‌شوند که دوام و ماندگاری بالایی داشته باشند. به همین جهت است که دوربین دیجیتال با قدمت ۱۰ ساله، همچنان می‌تواند عکس‌های باکیفیتی بگیرد. اگر به عکاسی علاقه دارید، روی دستگاهی سرمایه‌گذاری کنید که بتوانید برای درازمدت از آن بهره ببرید.

به طور کلی اگر قصد دارید به جای یک دوربین دیجیتال، یک گوشی هوشمند گران‌قیمت را جایگزین کنید باید بدانید نتیجه‌ی کار چندان مطلوب نخواهد بود. در ادامه به مقایسه‌ی تک به تک دوربین موبایل با انواع دوربین‌های خانگی، DSLR و بدون‌آینه خواهیم پرداخت.

گوشی‌های هوشمند در برابر دوربین‌های کامپکت یا خانگی

این رقابت تنها رقابتی است که گوشی‌های هوشمند در آن حرفی برای گفتن دارند. بسیاری از دوربین‌های کامپکت در دسته‌ی دوربین‌های خانگی قرار می‌گیرند. این دوربین‌ها کمترین قابلیت‌ها را به همراه کوچک‌ترین سنسورها در خود جای داده‌اند و لنز آن‌ها قابل‌ تعویض نیست. گوشی‌های هوشمند با داشتن اپلیکیشن‌های متعدد و اندازه‌ی سنسور مشابه در اکثر جنبه‌ها به غیر از زوم کردن نسبت به دوربین‌های خانگی برتری دارند.

دوربین نیکون کول‌پیکس با قدرت زوم ۸۳ برابر

دوربین‌های کامپکت پیشرفته‌ای نیز ملقب به دوربین بریج (Bridge) وجود دارد که در حدفاصل بین دوربین کامپکت و دوربین دیجیتال قرار می‌گیرند. قابلیت‌ها و ظاهر این دوربین‌ها شبیه دوربین‌های DSLR است؛ اما لنز آن‌ها غیرقابل تعویض است. اگر با اندازه‌ی بزرگتر بریج‌ها نسبت به گوشی مشکلی ندارید، دوربین بریجی مانند نیکون کول‌پیکس P900 با قابلیت زوم اپتیکال ۸۳ برابری می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد؛ اما این مسئله که بریج‌ها علی‌رغم اندازه‌ی بزرگ، سنسوری کوچک دارند و لنز آن‌ها نیز قابل‌تعویض نیست، ممکن است باعث شود راحتی و قابل‌حمل بودن گوشی هوشمند را ترجیح بدهید.

گوشی هوشمند در برابر دوربین دیجیتال

دوربین‌های دیجیتال به درستی به عنوان ابزار حرفه‌ای عکاسی مطرح شده‌اند. اندازه‌ی سنسور APS-C یعنی ۲۳.۶۰ در ۱۵.۷۰ میلی‌متری این دوربین‌ها آن‌ها را از جهات بسیاری مانند بازه‌ی پویایی، سطوح نوری و عمق میدان به دوربین گوشی‌های هوشمند برتری می‌دهد. در واقع می‌توان گفت تنها برتری دوربین‌های موبایل وزن و اندازه‌ی کمتر آن‌ها نسبت به دوربین‌های DSLR است. دوربین دیجیتال در جیب جا نمی‌شود و علاوه بر این، قیمت بالایی نیز دارد. یک دوربین دیجیتال خوب به همراه لنزهای آن معمولا قیمتی چند برابر یک گوشی هوشمند خوب دارد. بنابراین، قیمت کمتر نیز جزو برتری‌های موبایل به دوربین دیجیتال به شمار می‌رود.

در عوض تجربه‌ی عکاسی با DSLR تجربه‌ی بسیار کامل‌تری است. غربیلک‌های روی دستگاه، کنترل کامل دیافراگم، ایزو، سرعت شاتر و نوردهی را در اختیار شما قرار می‌دهند. فوکوس در دوربین‌های دیجیتال چه از سیستم تشخیص فاز استفاده کند چه از تشخیص کنتراست، نسبت به همان سیستم در موبایل سریع‌تر عمل می‌کند.

از دلایل فوکوس سریع‌تر دوربین‌های DSLR این است که در دوربین‌های دیجیتال، برخلاف گوشی‌های هوشمند، هیچ فرآیندی در پس‌زمینه در حال اجرا نیست و پردازنده صرفا وظیفه‌ی فوکوس کردن را برعهده دارد؛ اما در گوشی‌ همواره لحظاتی وجود دارند که به دلیل حجم زیاد پردازش‌ها، گوشی مجبور به «فکر کردن» است.

گوشی هوشمند در برابر دوربین بدون‌آینه

دوربین‌های بدون‌آینه که در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند، جدی‌ترین رقیب دوربین گوشی‌های هوشمند و حتی دوربین‌های DSLR به شمار می‌روند. همان‌طور که از نام دوربین‌های بدون آینه یا mirrorless برمی‌آید، این دوربین‌ها فاقد آینه‌های داخلی جهت هدایت نور هستند. در این دستگاه‌ها سنسور نقش سیستم فوکوس خودکار، ثبت‌کننده‌ی عکس و منظره‌یاب را به طور همزمان ایفا می‌کند. همین شیوه‌ی کار در گوشی‌های هوشمند نیز وجود دارد؛ اما بدنه‌ی دوربین بدون‌آینه در خدمت تجربه‌ی عکاسی است؛ یعنی روی آن دکمه‌ها و کلیدهای اختصاصی انجام تنظیمات وجود دارد و به علاوه لنز این دوربین‌ها نیز قابل‌تعویض و تطبیق‌پذیر است. در بدون‌آینه‌ها نیز سیستم فوکوس، تشخیص کنتراست، تشخیص فاز یا ترکیبی از این دو است.

ویژگی اصلی بدون‌آینه‌ها این است که بزرگی سنسور دوربین‌های DSLR را در بدنه‌ای جمع و جور ارائه می‌دهند. بسیاری از مدل‌ها مانند سونی a6000 در صورت باز کردن لنز در جیب نیز جا می‌شوند.

لنز قابل‌تعویض، بدنه‌ی کوچک، سنسور بزرگ و دکمه‌های تنظیم روی بدنه از برتری‌های دوربین‌های بدون آینه محسوب می‌شوند؛ ضمن اینکه مواردی مانند درگیر نبودن پردازنده و سرعت بالاتر فوکوس که در مورد دوربین دیجیتال ذکر شد در مورد دوربین بدون‌آینه نیز صدق می‌کند. تنها نکته‌ی منفی دوربین‌های بدون‌آینه شاید قیمت بالای لنزهای این دوربین‌ها باشد. در نتیجه خرید یک دوربین بدون آینه‌ی خوب با چند لنز می‌تواند نه تنها از خرید یک گوشی هوشمند خوب، بلکه از خرید یک دوربین دیجیتال خوب و لنزهای آن نیز پرهزینه‌تر باشد.

جمع‌بندی

دوربین‌های گوشی‌های هوشمند به طرز غیرقابل‌انکاری کارآمد و باکیفیت هستند. در واقع، با توجه به سهولت کار با دوربین موبایل و کیفیت قابل‌قبول آن نسبت به دوربین‌های رده‌پایین کامپکت، شاید ترجیح بسیاری از کاربران یک دستگاه موبایل چندکاره‌ی کوچک باشد تا یک دوربین بزرگ که فقط عکس می‌اندازد و برتری چندانی هم از نظر کیفیت کار ندارد؛ اما باید پذیرفت که دوربین‌های دیجیتال با توجه به داشتن قابلیت‌هایی مثل زوم اپتیکال و سنسور بزرگتر و لنز قابل‌تعویض همواره از بسیاری جهات به دوربین‌های موبایل ارجحیت دارند. به علاوه، این نکته که باتری و پردازنده‌ی دوربین دیجیتال درگیر هیچ پردازش دیگری نیستند و فقط صرف عکاسی می‌شوند، باعث می‌شود که عمر باتری و سرعت فوکوس دستگاه بیشتر باشد.

البته تمام این‌ها بستگی به این دارد که شما چقدر عکاس هستید و به عکاسی اهمیت می‌دهید. برای یک فرد عادی که به عکاسی علاقه‌ی چندانی ندارد و اساسا قادر به تشخیص عکس درست و باکیفیت نیست، بهترین گزینه یک گوشی هوشمند با دوربین خوب است؛ چرا که سبک‌تر و کم‌حجم‌تر و ارزان‌تر بوده و همواره در دسترس است؛ اما با توجه به محدودیت‌های دوربین موبایل مثل سنسور کوچک، نداشتن شاتر فیزیکی و غیرقابل‌تعویض بودن لنز، نباید انتظار داشته باشیم که گوشی‌های هوشمند بتوانند در آینده‌ی نزدیک جای دوربین‌های دیجیتال و بدون‌آینه را برای عکاسان پر کنند.

امیدواریم از اطلاعات ارائه‌شده در این مقاله کمال استفاده را برده باشید. می‌توانید نقطه‌نظرهای خود را در بخش دیدگاه‌ها با زومیت به اشتراک بگذارید.