مهم‌ترين مناطق حفاظت شده ايران

 

ذخيره‌گاه منطقه حفاظت شده، شامل محيط‌هاي آبي يا خشكي است كه معرف يك يا چند ويژگي زير باشد: اول؛ نمونه‌اي معرف از بيوم‌هاي (بيوم: اكوسيستم كلان) طبيعي باشد. دوم؛ داراي اجتماعات منحصر‌به‌فرد يا مناطقي كه داراي سيما يا ويژگي استثنايي باشد. سوم؛ نمونه‌اي از چشم‌اندازهاي موزون و هماهنگ كه در اثر استفاده‌هاي سنتي به وجود آمده‌اند. چهارم؛ نمونه‌اي از اكوسيستم‌هاي دگرگون شده كه قابليت دستيابي به شرايط كم و بيش طبيعي را دارند. ذخيره‌گاه زيستكره بايد به اندازه كافي بزرگ باشد تا بتواند يك واحد موثر حفاظتي به وجود آورد. در اين مقاله به معرفي ذخيره‌گاه‌هاي ايران مي‌پردازيم.

ذخيره‌گاه زيستكره ارسباران

اين منطقه در استان آذربايجان شرقي قرار دارد. دامنه ارتفاعي آن از 256متر در حاشيه رودخانه ارس تا 2896 متري متغير است. اين ذخيره‌گاه 72460 هكتار مساحت دارد و يكي از مهم‌ترين بناهاي تاريخي ايران به نام «قلعه بابك خرمدين» در آن واقع شده است. اين منطقه محل زندگي 23 هزار و 500 نفر از عشاير آذربايجان‌شرقي است. ذخيره‌گاه زيستكره ارسباران زيستگاه 215 گونه پرنده است كه از مهم‌ترين آنها مي‌توان به سياه خروس، كبك، قرقاول و دراج اشاره كرد. همچنين 29 گونه خزنده و 48 گونه پستاندار نظير گراز، خرس قهوه‌اي، پازن، گرگ و سياه گوش و 17 گونه ماهي در اين منطقه زيست مي‌كنند. گوزن قرمز خزري (Caspian red deer) كه ما در ايران آن را با نام مرال يا گاوكوهي مي‌شناسيم در اين منطقه منقرض شده است. اين منطقه بخشي از «لكه داغ تنوع زيستي قفقاز» محسوب مي‌شود.

ذخيره‌گاه زيستكره ارژن و پريشان

اين منطقه در شهرستان كازرون و استان فارس قرار دارد. اين ذخيره‌گاه با دو تيپ زيستگاهي خشكي و آبي از نظر تنوع زيستي يكي از متنوع‌ترين مناطق كشور محسوب مي‌شود. اين ذخيره‌گاه به عنوان منطقه حفاظت شده از سوي سازمان محيط‌زيست مديريت مي‌شود و يكي از 105 منطقه مهم پرندگان در كشور محسوب مي‌شود. در گذشته محل جوجه‌آوري اردك سر‌سفيد و پليكان خاكستري بود، ولي درياچه پريشان كه در اين منطقه واقع شده در حال حاضر كاملا خشك شده است. اين منطقه زيستگاه پستانداران بزرگي چون خرس قهوه‌اي و گرگ است. ذخيره‌گاه زيستكره ارژن و پريشان بخشي از «لكه داغ تنوع زيستي ايرانو ‌ـ ‌آناتولي» محسوب مي‌شود.

ذخيره‌گاه زيستكره گنو

اين منطقه در شمال شهر بندرعباس و در استان هرمزگان قرار دارد. دامنه ارتفاعي اين منطقه از 500 تا 2347 متر تغيير مي‌كند. اين منطقه زيستگاه كوچك‌ترين قوچ و ميش جهان يعني «قوچ لارستان» است. علاوه براين، گنو زيستگاه كل، بز، پلنگ، گرگ، شغال و كفتار است. عقاب دوبرادر، دليجه، كبك و تيهو از پرندگان اين منطقه هستند. درختزارهاي ارس، آكاسيا و بادام از ويژگي‌هاي اين منطقه است. گياه مورخوش كه بوم‌زاد ايران است در منطقه ديده مي‌شود. كوه گنو جنوبي‌ترين حد پراكنش ارس در ايران است. ذخيره‌گاه زيستكره گنو بخشي از «لكه داغ تنوع زيستي ايرانو ‌ـ‌ آناتولي» محسوب مي‌شود.

ذخيره‌گاه زيستكره گلستان

اين منطقه در محل تلاقي سه استان خراسان شمالي، گلستان و سمنان واقع شده است و به عنوان پارك ملي از سوي سازمان حفاظت محيط‌زيست مديريت مي‌شود. پارك ملي گلستان منطقه‌اي كوهستاني است كه بخش غربي آن آخرين حد پراكنش شرقي جنگل‌هاي هيركاني شمال ايران را شامل مي‌شود. پارك ملي گلستان در مرز دو منطقه رويشي ايرانو توراني و هيركاني قرار دارد. اين منطقه به تنهايي نشان‌دهنده نيمي از تنوع گياهي و جانوري كشور است. بلند مازو، ممرز، انجيلي، آزاد، توسكاي ييلاقي، اوري، اوجا، شيردار و كيكم و پلت از گونه گياهي مهم جنگل خزان‌دار گلستان هستند. از پستانداران مهم پارك مي‌توان به پلنگ، مرال، شوكا، شنگ، گرگ، گربه جنگلي، آهو، قوچ اوريال، پازن، گراز و سمور جنگلي اشاره كرد. مساحت پارك ملي حدود 87 هزار و 242 هكتار و محيط آن 147 كيلومتر است. اين منطقه چه از نظر قدمت حفاظتي و چه از نظر تنوع زيستي در لكه داغ قفقاز بي‌نظير است.

آرتمياي‌اروميه مهم‌ترين بي‌مهره آبزي درياچه اروميه است كه بوم‌زاد اين درياچه و ايران محسوب مي‌شود. با توجه به وضع زيستگاه آن‌ به نظر مي‌رسد كه در خطر يا در آستانه انقراض باشد

ذخيره‌گاه زيستكره كوير

اين منطقه به مساحت ۶۷۰ هزار هكتار در جنوب كلانشهر تهران و در حاشيه دشت كوير قرار دارد. ذخيره‌گاه زيستكره كوير منطقه‌اي تپه ماهوري با پوشش گياهي استپي و اقليم خشك و بياباني است. بيشتر بارندگي آن در ماه‌هاي آبان تا ارديبهشت صورت مي‌گيرد و متوسط ميزان سالانه باران در منطقه ۱۵۰ ميلي‌متر است. معمولا گرماي شديد از اوايل خرداد تا پايان مهر در منطقه ادامه دارد. قيچ‌زارهاي وسيع از ويژگي‌هاي اين منطقه است. پارك ملي كوير يكي از زيستگاه‌هاي يوزپلنگ آسيايي در ايران است. گرگ، كاراكال، پلنگ، روباه شني و گربه شني از ديگر گوشتخواران پارك هستند.

ذخيره‌گاه زيستكره اروميه

درياچه اروميه در شمال غربي ايران قرار دارد. اين درياچه با عناوين پارك ملي، منطقه مهم پرندگان، تالاب بين‌المللي و ذخيره‌گاه زيستكره رو به نابودي است. تا امروز بيش از 50 درصد مساحت درياچه كاهش يافته است. اين درياچه دومين درياچه شور جهان بعد از بحر‌الميت (Dead Sea) است. آرتمياي اروميه (Artemia urmiana) مهم‌ترين بي‌مهره آبزي اين درياچه است كه بوم زاد اين درياچه و ايران نيز محسوب مي‌شود. وضع حفاظتي اين گونه به وسيله اتحاديه جهاني حفاظتي (IUCN) ارزيابي نشده است، اما با توجه به وضع زيستگاه آن‌ (درياچه اروميه) به نظر مي‌رسد كه در خطر انقراض يا در آستانه انقراض باشد كه آرتميا در اروميه به حفاظت فوري نياز دارد و شكل‌گيري يك گروه كارشناسي براي ارزيابي وضع حفاظتي اين گونه در جهان كه تنها زيستگاه آن اروميه است، ضروري به نظر مي‌رسد. اروميه بخشي از «لكه داغ تنوع زيستي ايرانو ‌ـ‌ آناتولي» محسوب مي‌شود.

ذخيره‌گاه زيستكره ميانكاله

ميانكاله كه از آن به نام خليج گرگان نيز ياد مي‌شود در جنوب شرقي درياي خزر قرار دارد. ذخيره‌گاه مساحت آن بيش از 68 هزار هكتار است و رويشگاه انار وحشي (Punica granatum) است. مطابق فهرست سرخ اتحاديه جهاني حفاظت، اين گونه در طبقه كمترين نگراني‌ (LC) قرار دارد و فقط در ايران، افغانستان، تاجيكستان، ازبكستان، قزاقستان و تركمنستان بومي است. باتوجه به اين محدوده پراكنش، ارتباط و نقش ميوه انار در جشن‌ها و مراسم سنتي فارسي‌زبانان مانند جشن‌هاي عروسي و مهماني‌هاي شب يلدا كاملا قابل توجيه است و در حوزه علم گياه‌شناسي‌قومي يا گياه‌قوم‌شناسي (Ethnobotany) قرار مي‌گيرد. علاوه بر اين ميانكاله زيستگاه مهمي براي فك خزر و هزاران پرنده مهاجر نظير پرندگان شكاري محسوب مي‌شود.

ذخيره‌گاه زيستكره توران

منطقه توران يا خارتوران در استان سمنان قرار دارد. مجموعه حفاظتي توران با سه عنوان پارك ملي، پناهگاه حيات‌وحش و منطقه حفاظت شده مديريت مي‌شود. اين منطقه استپي و زيستگاه زاغ بور، هوبره، گورخر آسيايي و يوزپلنگ است. كاروانكش، درمنه، قيچ و ريش‌بز از گياهان اصلي اين منطقه به شمار مي‌روند.

ذخيره‌گاه زيستكره دنا

اين منطقه در استان‌هاي اصفهان و كهگيلويه و بويراحمد واقع شده و در سال 2010 از سوي سازمان يونسكو به عنوان ذخيره‌گاه انتخاب شد. دنا با عناوين پارك ملي و منطقه حفاظت شده مديريت مي‌شود و مهم‌ترين منطقه در زاگرس مركزي محسوب مي‌شود. پوشش گياهي غالب آن بلوط ايراني است. گرگ، خرس، سمور سنگي و سنجاب ايراني از پستانداران منطقه هستند.





تاريخ : جمعه 22 دی 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |