درحالی که عفونت‌های بیمارستانی یک مشکل جدی در مراکز بهداشتی - درمانی است، پژوهش‌ها در کشور نشان می‌دهند در خوشبینانه‌ترین حالت تنها 40 درصد ارائه‌دهندگان خدمات درمانی، بهداشت دست را به صورت کامل رعایت می‌کنند.

دکتر مهرداد عسکریان، استاد و متخصص پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در گفت‌و‌گو با خبرنگار پژوهشی ایسنا درباره نتایج طرح تحقیقاتی خود با عنوان «پیش‌بینی بهداشت دست در بین کارکنان درمانی ایران با استفاده از تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده» که به منظور شناخت عوامل پیشگویی کننده بهداشت دست در تماس‌های تمیز و آلوده در بیمارستانها بر روی 1200 نفر از کارکنان بیمارستانی در هجده بیمارستان خصوصی و ده بیمارستان دولتی تحت نظر دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شده است گفت: نتایج این طرح نشان می‌دهد که برای موفقیت در رعایت بهداشت دست توسط کارکنان بیمارستانها باید تبلیغ و آموزش بهداشت دست را در سطح جامعه آغاز کرد و در چهارچوب آگاهی رسانی عمومی در سطح جامعه، کارکنان بیمارستان ها هم تبعیت بیشتری برای رعایت بهداشت دست در تماس با بیماران خواهند داشت.

به گفته وی، بر اساس نتایج پژوهش‌های قبلی انجام شده، تنگی وقت، ازدحام، عدم آگاهی، در دسترس نبودن ماده ضدعفونی کننده الکل، کیفیت پایین صابون‌ها و محلول‌های الکلی ضدعفونی کننده دست، نبود ماده نرم‌کننده در کنار محلول ضدعفونی کننده از جمله مهمترین علل رعایت نکردن بهداشت دست توسط ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با تاکید بر ضرورت وجود ماده نرم‌کننده در کنار ماده ضدعفونی کننده الکل جهت استفاده پرسنل بیمارستان، گفت: نبود این ماده سبب می‌شود استفاده از ماده ضدعفونی کننده الکل به دلیل ایجاد خشکی پوست مورد استقبال افراد ارائه دهنده خدمات بهداشتی قرار نگیرد.

این متخصص پزشکی اجتماعی که دارای 15 سال سابقه کار در حوزه کنترل عفونت‌های بیمارستانی و ایمنی بیماران است، بهداشت دست را مهمترین عامل کنترل عفونت بیمارستانی دانست و گفت: احتیاط‌های استاندارد را پرسنل بیمارستان باید برای تمامی بیماران با هر تشخیصی رعایت کنند که یکی از مهمترین مواردی که در احتیاط های استاندارد مطرح است، رعایت بهداشت دست است.

وی با بیان این که بر اساس مطالعات بومی، بین 4 تا بیش از 20 درصد بیماران بستری در بیمارستانها بر حسب بیماری زمینه‌ای و نوع اقدام درمانی که برای آنها انجام می‌شود دچار عفونت‌های بیمارستانی می‌شوند، گفت: فرد ارائه دهنده خدمات درمانی باید قبل از آغاز معاینه بالینی، پس از انجام معاینه، قبل از پوشیدن دستکش و پس از خارج کردن دستکش و در فاصله بین معاینه بیماران دستهای خود را با تکنیک صحیح و با آب و صابون شسته و یا با محلول‌های الکلی ویژه ضدعفونی کنند.

به گفته این محقق، استفاده از دستکش با وجود ضروری بودن بکارگیری در موارد خاص، نمی‌تواند جایگزین شستن دست‌ها شود چراکه هنگام درآوردن دستکش،‌ دستها ممکن است دوباره آلوده و این آلودگی به فرد ارائه دهنده خدمات بهداشتی – درمانی و یا بیمار بعدی منتقل شود.

وی با تاکید بر این که بیماران در بیمارستانها باید از ضدعفونی شدن دست‌ها توسط پزشک معاینه کننده مطمئن شوند، رعایت بهداشت دست‌ توسط ارائه‌دهندگان خدمات درمانی و حتی خود بیماران را برای پیشگیری از انتقال عفونت‌های بیمارستانی نیازمند فرهنگسازی گسترده دانست و گفت: اگر افراد در محیط خانه این فرهنگ را آموزش دیده و رعایت کنند،‌ در محیط بیمارستان نیز آن را رعایت خواهند کرد در غیر این صورت ایجاد چنین فرهنگی در محیط بیمارستانی کار دشواری است.

دکتر عسکریان گفت: در تماس های غیر بیمارستانی و غیردرمانی نیز دست کم در مواردی که دستمان واضحا آلوده است و نیز قبل از صرف غذا یا آشامیدن و در نزدیکترین زمان پس از مواردی که مجبور به تماس پوست دست با فرد دیگری هستیم و یا دست خود را به وسایل محیطی می‌زنیم در کوتاهترین زمان ممکن حتما باید دست‌ها را بشوییم.

وی شستن دست‌ها برای مراقبت یا معاینه نوزادان را بسیار ضروری‌ و به دلیل آسیب پذیرتر بودن این گروه سنی، دارای اهمیت بیشتری دانست و گفت: در زمان معاینه نوزادان به ویژه نوزادانی که در بخش های ویژه نوزادان بستری هستند، باید دست‌ها تا آرنج ضدعفونی شوند؛ چراکه هر چه سن فرد کمتر باشد، احتمال آسیب‌پذیری وی بیشتر است؛ همان گونه که بیشترین احتمال مرگ‌ها در 24 ساعت اول زندگی فرد،‌ هفته اول و به ترتیب زمان‌های بعدی است و این نشانگر آسیب‌پذیری بالای افراد در سنین کم و نوزادی است.

وی هزینه تهیه مواد ضدعفونی کننده و مواد نرم‌کننده در بیمارستانها را در برابر هزینه‌های ناشی از انتقال عفونت‌های بیمارستانی و تحمیل آن به بیماران و حتی ارائه‌دهندگان خدمات درمانی بسیار ناچیز و غیرقابل مقایسه خواند و خواستار توجه شدید به رعایت بهداشت دست در بیمارستانها شد.

به گزارش ایسنا بر اساس آمارهای موجود بیش از یک و نیم میلیون نفر در هر زمان در سراسر دنیا دچار عفونت بیمارستانی هستند و در کشورهای توسعه یافته بین 5 تا 15 درصد بیماران بستری و 9 تا 37 درصد بیماران بستری در بخش‌های مراقبت ویژه به این عفونت‌ها مبتلا می‌شوند. در کشورهای در حال توسعه نیز به علت کمبود پرسنل، عدم رعایت بهداشت، کمبود تجهیزات و ازدحام بیش از حد بیماران، عفونت‌های بیمارستانی شایعتر است درحالیکه با رعایت بهداشت دست‌ها می توان موارد قابل توجهی از ابتلای به عفونت های بیمارستانی را پیشگیری کرد.

این محقق معتقد است که به منظور ارتقای فرهنگ شست و شو یا بهداشت دست، بیماران قبل از معاینه و بررسی توسط تیم درمانی با پرسیدن یک سوال ساده، از رعایت بهداشت دست توسط تیم درمانی خود اطمینان حاصل کنند.

به گزارش ایسنا دکتر عسکریان که در این طرح پژوهشی رهبری تیم تحقیقاتی شامل پروفسور مری لوئیس مک لاو، دکتر نجمه مهارلویی و دکتر فریده یوسفی را بر عهده داشته، با همکاری سایر اعضای تیم در سال 2012 میلادی موفق به چاپ مقاله حاصل از طرح تحقیقاتی مرتبط در ژورنال آمریکایی «کنترل عفونت»، یکی از برترین مجلات دنیا در حیطه عفونت‌های بیمارستانی شده است.

وی همچنین در نوزدهمین دوره از جشنواره تحقیقات پزشکی رازی موفق به دریافت جایزه محقق برگزیده رتبه سوم در گروه علوم بهداشتی، مدیریت و تغذیه شد.

دکتر عسکریان، دارای نزدیک به 80 مقاله چاپ و یا پذیرش شده بین‌المللی آی اس آی و یا پاب مد با نزدیک به 1000 مرتبه ارجاع توسط سایر پژوهشگران دنیاست.

وی در پایان این گفت‌و‌گو از عوامل مسوول در دانشگاه علوم پزشکی شیراز که به گفته وی زمینه را برای انجام تحقیقاتش در تمام مدت پانزده سال اشتغال در این دانشگاه به عنوان عضو هیئت علمی فراهم آورده‌اند و کلیه دانشجویان و دستیارانی که در انجام پژوهش ها با وی همکاری داشته‌اند قدردانی کرد.