این روزها احتمالا در خیابان، مترو یا حتی محل کارتان، اسباب‌بازی جدیدی در دست مردم مشاهده کرده‌اید که همیشه با سرعت زیادی در حال چرخیدن است. این وسیله فیجت اسپینر (Fidget Spinner) یا به‌طور خلاصه، اسپینر نام دارد. اسپینر از یک بلبرینگ کوچک تشکیل شده است و می‌توانید آن را بین انگشتان دستتان بچرخانید. این دستگاه‌ها به‌قدری همه‌گیر شده‌اند که حتی می‌توانید ویدئوهایی در یوتیوب با موضوع انجام حرکات نمایشی با آن‌ها پیدا کنید.

تولیدکنندگان اسپینر از عباراتی مثل «رفع استرس»، «افزایش تمرکز» و «درمان اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی» (ADHD) برای بازاریابی این محصولات استفاده می‌کنند. اگر سری به وب‌سایت آمازون بزنید، می‌بینید که حتی برخی از تولیدکنندگان پا را فراتر گذاشته‌اند و اسپینر را ابزاری برای شکوفایی خلاقیت می‌نامند؛ اما آیا این اسباب‌بازی ساده، واقعا مفید است؟

محققان برای بررسی ادعای سازندگان اسپینر، دست به انجام تحقیقات جامعی زدند. دکتر روث میلانیک از مرکز پزشکی کودکان کوهن در نیویورک، اعلام کرد که تاکنون هیچ تحقیق ثبت‌شده‌ای در مورد رابطه‌ی بین اسپینر و تمرکز کودکان صورت نپذیرفته است. میلانیک می‌گوید ادعای تولیدکنندگان اسپینر در مورد مزایای آن‌، ادعایی بی‌اساس محسوب می‌شود.

مارک رپورت روانشناس کلینیک دانشگاه مرکزی فلوریدا که در زمینه‌ی «مزایای تحرک برای افزایش تمرکز بیماران مبتلا به ADHD» فعالیت می‌کند، در مورد اسپینر می‌گوید:

اسپینر بیش از اینکه ابزاری برای افزایش تمرکز بیماران مبتلا به ADHD باشد، باعث حواس‌پرتی آن‌ها خواهد شد.

یکی دیگر از محققان معتقد است که از میان انواع اسباب‌بازی‌های فیجت تولیدشده، آن‌هایی که مکعبی با تعدادی کلید (Fidget Cube) هستند، برای کودکان مفیدتر خواهند بود. او می‌گوید این مکعب‌ها برخلاف اسپینر، نیازی به نگاه کردن ندارند و باعث از بین رفتن تمرکز کودکان نمی‌شوند. کاترین ایسبیستر، پروفسور رسانه‌ی کامپیوتری در دانشگاه کالیفرنیامی‌گوید:

مکعب‌ها می‌تواند در مدارس مورد استفاده قرار گیرد. این دستگاه‌، خواص اسپینرها را دارد؛ ولی باعث حواس‌پرتی دانش‌آموزان نمی‌شود.

صرف نظر از اینکه اسپینر برای تمرکز کودکان مفید است یا خیر، به وجود آمدن آن‌ باعث شد تحقیقات زیادی در مورد افزایش تمرکز کودکان صورت پذیرد. محققان معتقدند که کودکان امروزی، تمرکز کمتری در مقایسه با نسل‌های پیشین دارند؛ ولی در عوض می‌توانند چند کار را به‌طور هم‌زمان انجام دهند. همین موضوع سبب شده است که دانشمندان به دنبال راه‌هایی برای افزایش تمرکز کودکان باشند.

همه‌گیر شدن اسپینر

فیجت اسپینر از بهار امسال وارد بازار شد و مشخص نیست چه کسی اولین بار این اسباب‌بازی را تولید کرد. اگر سری به پایگاه داده‌ی موتور جستجوی گوگل بزنید، متوجه خواهید شد که تا سال ۲۰۱۶، هیچ جستجویی برای لغت «Fidget Spinner» وجود ندارد؛ اما امروزه استفاده از اسپینر به‌قدری زیاد شده است که حتی در شبکه‌های اجتماعی هم معلم‌ها در مورد استفاده‌ی بی‌رویه دانش‌آموزان خود از اسپینرها، ابراز نگرانی می‌کنند؛ به‌طوری‌که امروزه، هشتگ‌هایFidgetSpinner# و TeacherProbs# جزو موارد پرکاربرد در توییتر محسوب می‌شوند.

اما موضوعی که فراگیری اسپینر را بیشتر کرد، ممنوعیت استفاده از آن در برخی مدارس بود. مدیران مدارس معتقدند که اسپینر باعث حواس‌پرتی دانش‌آموزان و معلم‌ها می‌شود. آن‌ها می‌گویند کسانی که از بیماری‌های عصبی رنج می‌برند، باید از ابزارهای دیگری برای افزایش تمرکز خود استفاده کنند. در نقطه‌ی مقابل، والدین فرزندان مبتلا به این نوع بیماری‌ها می‌گویند اسپینر شرایط روحی فرزندانشان را بهبود بخشیده است. اکثر مدارس در ایالات متحده‌ی آمریکا و حتی برخی شهرهای اروپا مثل منچستر، به همراه داشتن اسپینر را ممنوع کرده‌اند. معلم‌ها اعتقاد دارند که دانش‌آموزان از اسپینر به‌عنوان یک وسیله‌ی سرگرمی استفاده می‌کنند و اهمیتی به فواید آن نمی‌دهند؛ این ادعای معلم‌ها حقیقت دارد. اکثر نوجوانان بر این باورند که اسپینر، اسباب‌بازی جذابی محسوب می‌شود و صرف نظر از اینکه از بیماری عصبی خاصی رنج می‌برند یا خیر، آن را خریداری می‌کنند.

آیا اسپینر واقعا مفید است؟

هیچ شکی نیست که برخی از اسباب‌بازی‌ها برای کودکان مبتلا به اوتیسم یا ADHD، مفید هستند. پزشکان برای این کودکان، اسباب‌بازی‌های ویژه‌ای تجویز می‌کنند تا بتواند اعصاب آن‌ها را آرام کند. تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهند که تحرک می‌تواند باعث افزایش تمرکز این کودکان شود. در سال ۲۰۱۵، آزمونی برای بررسی عملکرد حافظه، از کودکان ۸ تا ۱۲ سال مبتلا به ADHD گرفته شد. در این آزمون کودکانی که همواره دست یا پای خود را حرکت می‌دادند، نتایج بهتری در مقایسه با کودکانی که ثابت نشسته بودند، به دست آوردند؛ بنابراین، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که ورزش می‌تواند کمک زیادی به این کودکان بکند. آن‌ها اعتقاد دارند که اسپینربه دلیل اینکه تحرک زیادی در بدن ایجاد نمی‌کند، نمی‌تواند کمکی به کودکان مبتلا به اتیسم یا ADHD کند.

میزان فعالیت در قسمت جلویی مغز، رابطه‌ی مستقیم با تمرکز انسان دارد. هر چقدر تحرک بدن بیشتر باشد، فعالیت این قسمت از مغز هم افزایش پیدا می‌کند؛ ولی اسپینر، به دلیل عدم نیاز به تحرک زیاد، کمکی به افزایش تمرکز نمی‌کند. به‌علاوه، اسپینر از لحاظ بصری باعث حواس‌پرتی می‌شود. دانشمندان می‌گویند استفاده از دوچرخه‌های ثابت یا نشستن روی توپ‌های متحرک، کمک زیادی به افزایش تمرکز کودکان در هنگام مطالعه خواهد کرد.

امنیت استفاده از اسپینر

در خردادماه، گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد مقادیر زیادی سُرب در اسپینر وجود دارد. تاراما روبین که در زمینه‌ی مسمومیت سُرب تحقیق می‌کند، با انجام آزمایش روی ۱۱ اسپینر مختلف، اعلام کرد که مقدار سُرب موجود در اسپینر زیادتر از حد مجاز است. مورد مهم‌تر، وجود قطعات ریز در اسپینر و امکان خفگی کودکان، هنگام بازی با آن‌ است. کمیسیون امنیت کالاهای مصرف‌کنندگان آمریکا (CPSC)،ا۱۹ مردادماه گزارشی در مورد امنیت اسپینر منتشر کرد که بر اساس آن، این وسیله کالای خطرناکی معرفی و استفاده از آن‌ برای کودکان زیر سه سال ممنوع شد. به‌علاوه، این کمیسیون اعلام کرد که صرف نظر از سن، هیچ‌گاه نباید اسپینر را در دهان قرار داد.

حال نظر شما در مورد اسپینر چیست؟ آیا از آن‌ استفاده می‌کنید؟ به نظر شما تأثیری در افزایش تمرکزتان دارد؟